Het belang van de drie macronutrienten

Restrictie, dus jezelf dingen ontzeggen, is een terugkerend thema in mijn blogs. Lichamelijke restrictie (te weinig van iets eten) werkt eetbuien in de hand, en mentale restrictie ('ik zou dit eigenlijk niet moeten eten/minder moeten eten/gezonder moeten eten/nu moeten ophouden met eten') ook. Maar ik ben nog niet eerder ingegaan op wat nu concreet het belang is van de drie macronutrienten voor je lijf. Ik dacht vandaag eens de dietist te gaan uithangen (ik heb die studie tenslotte niet voor niks gevolgd :-) en dit uit te leggen. Allereerst: de 3 macronutrienten zijn koolhydraten, vetten en eiwitten. Met name koolhydraten hebben de afgelopen jaren een slechte naam gekregen en worden door veel mensen beperkt gegeten. Maar is koolhydraatbeperking wel een goed idee?

Koolhydraten

Veel mensen zeggen dat ze meer behoefte krijgen aan suiker (koolhydraten) als ze een poos niet hebben gegeten, en zelfs het gevoel kunnen hebben hier 'verslaafd' aan te zijn. Dat is allemaal biologie: wanneer je lang honger hebt gehad en niet naar de signalen van je lijf hebt geluisterd, zorgt het hormoon Neuropeptide Y (NPY) ervoor dat je juist erge behoefte krijgt aan koolhydraten. Dit is al het geval als je ’s ochtends behoefte hebt aan ontbijt omdat je hebt geslapen. Laat staan dus als je langer je behoefte hebt genegeerd. Dan kan deze NPY er makkelijk voor zorgen dat je een eetbui krijgt waarin je met name veel koolhydraten wilt eten. Waarom is dit zo? Omdat je lijf een voorkeur heeft voor koolhydraten: cellen functioneren nu eenmaal het beste als er voldoende glucose (suiker) naar binnen komt, en koolhydraten zijn in essentie glucose. Ons brein, ons centraal zenuwstelsel en onze rode bloedcellen vertrouwen uitsluitend op glucose als brandstof. Het lijf kan er maar weinig van opslaan en daarom moet het regelmatig uit ons voedsel gehaald worden.

Eiwitten

Eiwitten worden ook wel de bouwstenen van ons lijf genoemd. Het is dan ook van belang om er voldoende van binnen te krijgen. Mocht je hierbij te weinig koolhydraten eten, dan kan je lijf ook uit eiwitten glucose maken. Het nadeel is dan dat glucose dan vooral van onze spieren wordt gemaakt. Koolhydraten vervangen door eiwitten is dus vergelijkbaar met je huis afbreken om hout in de kachel te kunnen gooien. Veel eiwitten eten lost dit probleem niet op: je lijf blijft dan toch deze eiwitten voor verbranding gebruiken in plaats van voor spieropbouw of de andere belangrijke zaken waar ons lijf eiwitten voor nodig heeft.

Vetten

De derde macronutrient is vet. Vetten hebben veel belangrijke functies in ons lijf: een vetlaagje beschermt onze organen, en vetten spelen een belangrijke rol in de hormoonregulatie. Voldoende van binnen krijgen dus. En ook bij deze macronutrient is er een samenspel met de andere macronutrienten. Als we weer even terug gaan naar mensen die aan koolhydraatbeperking doen, die denken vaak ‘nou, dan haalt mijn lijf die energie toch uit vet?’

Helaas werkt het ook niet op die manier: het lijf heeft het liefst koolhydraten en als die niet voorhanden zijn blijft de voorkeur uitgaan naar eiwitten. En dus spieren. Op de weegschaal zie je dit niet, ook niet op die fancy weegschalen die zeggen je vetpercentage te kunnen meten. Dat zijn veel te dure, onbetrouwbare, onzinapparaten. Nee, als mensen afvallen, dan verliezen ze juist vaak spierweefsel dat je juist nodig hebt om gezond te kunnen blijven.

Toch wordt het idee van vetten omzetten in koolhydraten ook gepromoot door dieten als bijvoorbeeld Atkins, en andere 'keto'-dieten.‘Maar ketose dan?’ zullen sommigen met ervaring met een koolhydraatbeperkt dieet nu denken. Als je koolhydraten namelijk lang genoeg vermijdt dan is het inderdaad zo dat je vetreserve aangesproken kan worden voor energie richting het brein en het zenuwstelsel. Maar dit komt met een zeer hoge prijs: bekende bijwerkingen zijn nierstenen, botontkalking, en bij kinderen een stagnatie in groei. Verder is uit onderzoek gebleken dat het een vergrote kans op diabetes type 2 met zich mee kan brengen (de Koning et al, 2011). Hmm, en dat is net de aandoening waarvoor een ‘koolhydraatbeperkt dieet’ wordt voorgeschreven.

Kortom: voor een goed functioneren van je lijf is het belangrijk om de drie macronutriënten te eten, om het je lijf makkelijk te maken om datgene wat er binnen komt precies daar te gebruiken waar het nodig is.