Gewichtsstigma bij de dokter

Ellen Maud Bennett was een Canadese vrouw van eind 60 toen ze overleed aan kanker. De diagnose was slechts een paar dagen voor haar overlijden gesteld, ondanks het feit dat ze zich al jaren slecht voelde en verschillende dokters had bezocht vanwege haar klachten. In haar overlijdensbericht liet ze het volgende opnemen: 'een laatste boodschap die Ellen wilde delen gaat over het gewichtsstigma dat zij heeft ervaren van dokters. In de laatste jaren voor haar overlijden heeft ze van geen enkele dokter zorg of suggesties ontvangen, behalve het advies om af te vallen. Ellens laatste wens is dat dikke vrouwen haar dood nog enige waarde geven door op te komen voor hun eigen gezondheid en niet te accepteren dat dik zijn de enige relevante gezondheidsfactor is' (1).

Dik bij de dokter

Het zou nog wat zijn als we dit als een op zichzelf staand incident zouden kunnen zien, maar helaas is dat niet zo. Op twitter stuit ik regelmatig op draadjes waarin vrouwen hun negatieve ervaringen over dik zijn bij de dokter delen. Dergelijke verhalen zijn ook verzameld op de site 'dikbijdedokter.be'. Uit onderzoek komt naar voren dat dokters kunnen naast famlieleden de grootste bron van gewichtsstigma genoemd worden: bijna 70% van vrouwen in dikke lijven heeft ten minste 1 keer gewichtsstigma ervaren bij de dokter, en de helft meer dan eens (2).

En uit onderzoek komt ook naar voren dat dit niet slechts persoonlijke meningen en ervaringen zijn van dikke mensen. Dokters geven in onderzoek zelf ook aan welke stigmatiserende gedachten zij hebben over dikke mensen: ze zouden lui zijn, een gebrek aan wilskracht hebben, ongedisciplineerd zijn, en weinig zelfcontrole hebben (3, 4, 5). In weer een ander onderzoek noemden dokters dikke patienten lelijk, onaantrekkelijk, slordig, oneerlijk, dom en niet succesvol (6). Het zal je niet verbazen dat deze manier van denken samenhangt met de suboptimale zorg die dikke mensen van deze dokters ontvangen.

Stigma onder medische studenten

Deze attitudes (ideeen over dikke mensen) zijn al vroeg in de medische opleiding aanwezig. Onderzoek toont aan dat 70% van de medische studenten een voorkeur zegt te hebben voor dunne patienten, dat 74% van de medische studenten zegt te denken dat 'obesitas' veroorzaakt wordt door onwetendheid en 30% van deze studenten geeft aan te denken dat dikke mensen lui zijn (7). Neerbuigende humor ten koste van dikke patienten is veelvuldig aanwezig tijdens de medische opleiding, hetgeen een uiting genoemd kan worden van de attitudes die hierboven ook beschreven staan (8).

Mythes omtrent gewichtsverlies

Ook al is inmiddels veelvludig aangetoond dat gewichtsverlies op de lange termijn bijna onmogelijk is voor verreweg de meeste mensen (zie mijn eerdere blogposts hierover) denken de meeste dokters nog steeds aan dat gewicht een kwestie is van persoonlijke keuzes en verantwoordelijkheid. Zij geven aan dat een gebrekkige levensstijl (eet- en beweegpatroon) 'obesitas' veroorzaakt en geloven dat een gebrek aan motivatie op deze gebieden ervoor zorgt dat mensen er niet in slagen om gewicht te verliezen (9). Dokters geven ook aan dat zij de indruk hebben dat consulten met dikke mensen zonde van hun tijd is, omdat zij geloven dat dikke mensen hun adviezen niet opvolgen. Daardoor duren consulten met dikke mensen soms tot 30% korter (10).

Negatieve ervaringen

Dit alles hangt samen met het feit dat mensen met een hoger gewicht 3 keer zo vaak als dunne mensen aangeven dat zij naar hun idee niet goed zijn geholpen door een dokter (11). Vaak hoor je ook dat de middelen er uberhaupt niet zijn om dikke mensen adequaat te onderzoeken, ik heb bijvoorbeeld veel persoonlijke verhalen gelezen over te kleine banden, die niet goed om een dikkere arm passen, bij bloeddrukmeting. Het gevolg? Een hogere bloeddruk dan wanneer wel goed zou zijn gemeten, met een band die wel past.

Zorg mijden

Als gevolg van deze manier van doen in medische settings zijn veel dikkere mensen minder geneigd naar een dokter te gaan, of bijvoorbeeld mee te doen met bevolkingsonderzoeken (12). Hoe hoger het BMI, hoe meer (met name) vrouwen aangeven niet graag naar de dokter te gaan omdat ze met name advies krijgen om af te vallen, zich niet met respect behandeld voelen, en het idee hebben dat het materiaal niet geschikt is om hen mee te onderzoeken (13).

Nu schrijf ik dit uiteraard niet om je te deprimeren, al ben ik me ervan bewust dat dit blog zeker dat effect kan hebben. Mijn doel is om je te informeren en te ondersteunen als dit ook jouw ervaring is: je staat hier niet alleen in. Ik hoor van mijn eigen clienten ook dit soort verhalen, en het kan goed zijn om deze met iemand te kunnen delen. Nog beter is het als je op een kwetsbaar moment (en dat is het, als je bij de dokter zit voor een persoonlijke kwestie) iemand mee kunt nemen die voor je op kan komen. Dus ik wil je vragen om daar eens over na te denken, als bovenstaande je bekend voorkomt: wie zou jij mee kunnen nemen naar een dergelijke afspraak? En wat zou je graag willen dat zo iemand dan doet en zegt? Bespreek dit vooral met jouw persoon voorafgaand aan de afspraak.

Verder wijs ik je graag op Ragen Chastain, een activiste die ik ook wel in andere blogs noem. Zij is te vinden op Instagram onder haar eigen naam en op haar account kun je inspiratie opdoen over wat je kunt zeggen tegen een dokter in een dergelijke situatie. Je kunt er ook een training over volgen bij haar, maar dit is helaas dan alleen in het Engels. Ik weet dat ze in deze training haar cursisten standaardzinnen laat formuleren en oefenen, zoals 'wat zou u dunnere patienten aanraden met dezelfde klachten als ik?'. En als je de aandacht bijvoorbeeld van afvallen terug wilt leiden naar de klacht: 'ik weet dat maar in heel weinig gevallen mensen op lange termijn gewicht er daadwerkelijk afhouden. Ik zou wel graag een lange-termijn-oplossing willen voor mijn klacht, wat zou u nog meer kunnen aanraden?'. Dring verder gerust aan op vervolgonderzoek, of ga voor een second opinion. Je hebt recht op goede zorg!

Ik help je uiteraard ook graag. Heb je een vraag over dit onderwerp, of een andere? Neem dan (uiteraard geheel vrijblijvend) eens contact met me op. Ik denk graag met je mee over wat je kunt zeggen als je op een stigmatiserende manier wordt behandeld, door wie dan ook.

Literatuur:

1) Kassam, A., (2018). 'Canadian woman uses own obituary to rail against fat-shaming'. Guardian, 30 juli 2018, https://www.theguardian.com/world/2018/jul/30/canada-ellen-maud-bennett-obituary-fat-shaming

2) Puhl, R.M., & Brownell, K.D., (2006). Confronting and coping with weight stigma: an investigation of overweight and obese adults. Obesity, 14 (10), 1802-15.

3), 6) en 11) Puhl, R.M., & Heuer, C.A., (2009). The stigma of obesity: a review and update. Obesity, 7(5), 941-64.

4) Foster, G.D., Wadden, T.A., Makris, T.A., Davidson, D., Sanderson, R.S., Allison, D.B., & Kessler, A. (2003). Primary care physicians' attitudes about obesity and its treatment, Obesity Resources, 11(10), 1168-77.

5) en 9) Bocquier, A., Verger, P., Basdevant, A., Andreotti, G., Baretge, J., Villani, P., & Paraponaris, A., (2005). Overweight and obesity: knowledge, attitudes, and practices of general practitioners in France, Obesity Resources, 13(4), 787-95.

7) Geller, G., & Watkins, P., (2018). Adressing medical students' negative bias toward patients with obesity through ethics education. AMA Journal of Ethics, 20(10), E948-59

8) Wear, D., Aultman, J.M., Varley, J.D., & Zarconi, J., (2006). Making fun of patients: medical students' perceptions and use of derogatory and cynical humor in clinical settings, Academic Medicine, 81(5), 454-62.

10) en 12) Phelan, S.M., Burgess, D.J., Yeazel, M.W., Hellerstedt, W.L., Griffin, J.M., & van Ryn, M., (2015). Obesity Reviews, 16(4), 319-26.

13) Amy, N.K., Aalborg, A., Lyons, P., & Keranen, L., (2006). Barriers to routine gynaecological cancer screening for white and african-american obese women. International Journal of Obesity, 30(1), 147-55.